Καραγκιόζης: Εσύ μεσαίε Σκορπιέ, εσένα ρωτάω, σε λίγο καιρό θα πας στρατιώτης, για πες μου λοιπόν, στο στρατό tχουμε τον Λόχο, μετά τι έχουμε;

Σκορπιός: Έχουμε το Σύνταγμα
Καραγκιόζης: Μπράβο ξεφτέρι μου. Και μετά το Σύνταγμα τι έχουμε Σκορπιέ;

Σκορπιός: Έχουμε, έχουμε την Ομόνοια.
Ο Καραγκιόζης του ρίχνει καρπαζιά.

Λίγο πολύ αυτοί οι στίχοι προκαλούν αναμνήσεις σε μικρούς και μεγάλους.
Ποιος δεν έχει ακούσει έστω και δυο λόγια για τον Καραγκιόζη;
Ποιος δε θυμάται τις καρπαζιές που έτρωγε αυτός ο κωμικοτραγικός ήρωας του ελληνικού Θεάτρου Σκιών;

Επισκεφθήκαμε το Μουσείο Χαρίδημου που στεγάζεται εδώ και ενάμιση χρόνο στο ισόγειο του Πολιτιστικού Κέντρου «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων, στην οδό Ηρακλειδών 66 και Θεσσαλονίκης στο Θησείο.
Εκεί μας ξενάγησε ο ίδιος ο Σωτήρης Χαρίδημος, μέγας Καραγκιοζοπαίχτης και συνεχιστής του Χρήστου και Γιώργου Χαρίδημου.

Ο Σωτήρης Χαρίδημος (1941), ο Βενιαμίν της οικογένειας, μεγάλωσε μέσα στο ονειρικό αλλά και σκληρό περιβάλλον του “καραγκιόζικου μπερντέ” του πατέρα και του αδελφού του. Μετά τη συνταξιοδότησή του αφιερώνεται απόλυτα στο Θέατρο Σκιών με εκθεσιακή δραστηριότητα και συμμετοχές σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε προγράμματα Λαϊκής Επιμόρφωσης του Δήμου Αθηναίων κατασκευής φιγούρας και σκηνικών, συνεχίζοντας την τέχνη του πατέρα του και του αδελφού του.

Ο Καραγκιόζης ξεκίνα το 1860 από το μπαρμπα-Γιάννη το Βράχαλη, που ήταν Έλληνας καταγόμενος από την Καλαμάτα κι ο οποίος εγκαταστάθηκε σε ένα καφενείο, απέναντι από το τελωνείο, στον Άγιο Σπυρίδωνα στον Πειραιά και εκεί έστησε το μπερντεδάκι του και έπαιζε με τις πρωτόγονες φιγούρες του.

Στο μουσείο Θεάτρου Σκιών «Χαρίδημος» παρουσιάζονται πάνω από χίλια εκθέματα, όπως φιγούρες από δέρμα βουβαλιού, χαρτόνι, ζελατίνη, σκηνικά, πανόδετα χειρόγραφα βιβλία, μυθολογικές παραστάσεις, φωτογραφικά ντοκουμέντα και εργαλεία ξεδιπλώνοντας τον πλούτο και την ιστορία μιας εποχής 150 χρόνων του Ελληνικού Λαϊκού Θεάτρου Σκιών.
«Ήταν υποτιμητικό το να είσαι Καραγκιοζοπαίχτης, γι’ αυτό και τα παλιά χρόνια αλλάζανε ονόματα. Μεγάλοι Καραγκιοζοπαίχτες όπως ο Μίμαρος, ο Μόλλας και ο Χαρίδημος αλλάξανε τα επίθετα τους. Από Σαντούνης ονομάστηκε Μίμαρος, από Παπούλιας Μόλλας, κι από Χαρίτος ονομάστηκε Χαρίδημος», μας εξηγεί.
-Ποιος θα λέγατε ότι είναι ο σύγχρονος Καραγκιόζης, ρωτώ τον κ. Χαρίδημο.
-Ένας απλός άνθρωπος, είναι σήμερα ο Καραγκιόζης. Αυτός που δυστυχεί, γιατί δε ζουν όλοι καλά. Ο Καραγκιόζης είναι αυτός που σηκώνει όλα τα βάρη της οικογένειας στην πλάτη του ∙ άντε να κάνεις παιδιά, άντε να τα σπουδάσεις, άντε να κάνεις εγγόνια. Ο Καραγκιόζης τι κάνει; Διαμαρτύρεται, πεινάει…Είναι ο καθημερινός άνθρωπος με τις δυσκολίες του, όχι όμως με την ειρωνική έννοια που λέμε «καραγκιόζης». Ο Καραγκιόζης είναι ο ήρωας της ζωής, αντιμετωπίζει τη ζωή, δε σκύβει το κεφάλι, κάνει αντίσταση. Αυτός που σκύβει το κεφάλι και γλείφει τον Πασά είναι ο Χατζατζάρης.
Και υποδύεται με χαμηλή φωνή το Χατζατζάρη και τον Καραγκιόζη μουρμουρίζοντας έναν διάλογο από μία παράσταση.
«Πολυχρονεμένε μου Βεζίρη πείτε μου τι θέλετε, όλα τα θελήματα του κόσμου…Προσκύνα ρε Καραγκιόζη, θα μας τσακίσει ο Πασάς».

Ο Σωτήρης Χαρίδημος αγωνίστηκε πολύ για να φτιαχτεί αυτό το Μουσείο. Περνάει ώρες εκεί μέσα, στο εργαστήριο του, μόνο και μόνο επειδή αγαπάει αυτό που κάνει. «Είναι πολύ πεισματάρης άνθρωπος. Μόνο εγώ ξέρω πόσο πάλεψε γι’ αυτό το μουσείο» τονίζει η Άννα Φόνσου, Πρόεδρος του ιδρύματος «Το Σπίτι του Ηθοποιού» που τυχαίνει να ήταν εκεί την ώρα της επίσκεψης μας. Αμέσως, αμέσως με πολύ αυθόρμητο τρόπο, κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η κ. Φόνσου παρακίνει τον κ. Χαρίδημο να παίξουνε μία πολύ σύντομη παράσταση υποδυόμενοι το Κολλητήρι και τον Καραγκιόζη αντίστοιχα, για τους επισκέπτες που βρίσκονταν στο μουσείο εκείνη τη στιγμή.

Ο Σωτήρης Χαρίδημος εξήγησε επίσης πως, ακριβώς επειδή είχε τη στήριξη του Δήμου Αθηναίων κατάφερε να «χτίσει» αυτό το Μουσείο που αποτελεί σημαντική πολιτιστική κληρονομιά του ελληνικού λαού.

Όσον αφορά τα Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ), το «Μουσείο Χαρίδημος» δίνει μεγάλη σημασία σε αυτά. Παίζονται διαφορετικές παραστάσεις για τους ανθρώπους που έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες. «Για τα παιδιά με αναπηρία παίζονται διαφορετικές παραστάσεις γιατί συχνά, από τον ήχο της καρπαζιάς για παράδειγμα, φοβούνται, η κίνηση και η φωνή δεν πρέπει να είναι βροντώδεις».

Στο εργαστήριο του Χαρίδημου μαθαίνουν να παίζουν παραστάσεις και ΑμεΑ. Στη Γλυφάδα τέσσερα παιδιά με αναπηρία, μετά την επιλογή του κ. Χαρίδημου, δώσανε παράσταση Καραγκιόζη, για την οποία βραβεύτηκε και ο δάσκαλός τους Χαρίδημος. Στο Μουσείο υπάρχει μεγάλη προσέλευση κοινού καθώς επίσης και μαθητών, μόνο που οι τελευταίοι δεν είναι πολλοί.
-Υπάρχουν συνεχιστές; ρωτώ τον κ. Χαρίδημο
-Υπάρχουν, αλλά είναι μετρημένοι στα δάχτυλα και δεν είναι τόσο καλοί όσο τα παλιά χρόνια, λέει μελαγχολικά.

Όσο περνάνε τα χρόνια τα γούστα των ανθρώπων αλλάζουν. Τώρα πια υπάρχει η τηλεόραση, το σινεμά τα οποία αντικαταστήσανε το Θέατρο Σκιών, την αθωότητα του και τα βαθιά πολιτικά μηνύματα που αυτό περνούσε.

Υπάρχουν βέβαια κι αυτοί που θα κρατήσουν τις παραδόσεις και θα γίνουν μαθητές του κ. Χαρίδημου που τον ευχαριστεί πολύ να τους διδάσκει. Σήμερα μαθαίνει Καραγκιόζη σε παιδαγωγούς, σε φιλολόγους, σε φοιτητές και σε μικρά παιδιά. Όλα τα μαθήματα είναι δωρεάν για όλες τις ηλικίες με μόνη προϋπόθεση την όρεξη για δημιουργική απασχόληση.

Λορύ Μπαραζιάν

6/5/2008